Warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty w postępowaniu upadłościowym prowadzonym na zasadach tak zwanej upadłości konsumenckiej, to jedna z możliwości, jaka może wystąpić w końcowej fazie postępowania upadłościowego. Oznacza to, że pozostałe po przeprowadzonym postępowaniu upadłościowym zadłużenia upadłego zostają warunkowo umorzone. Wobec tego w przyszłości, w sytuacji spełnienia określonych przesłanek, Sąd na wniosek jednego z wierzycieli lub upadłego może ustalić, plan spłaty wierzycieli, a upadły będzie zobowiązany go wykonać.
Warunkowe i bezwarunkowe umorzenie zobowiązań
Po przeprowadzeniu likwidacji majątku oraz upływie terminu, w jakim wierzyciele mogą zgłaszać swoje wierzytelności, syndyk składa sądowi upadłościowemu projekt planu spłaty wierzycieli wraz z uzasadnieniem. Jeżeli sytuacja upadłego wskazuje, że nie jest on w stanie wykonać na wskazany moment żadnego planu spłaty, to syndyk w treści pisma wskazuje na przesłanki uzasadniające bezwarunkowe umorzenie zobowiązań, bądź na istnienie okoliczności, które uzasadniają warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty. Postanowienie w przedmiocie bezwarunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli prowadzi do definitywnego zakończenia postępowania upadłościowego, a upadły ma możliwość powrotu do życia jak przed dniem zadłużenia, albowiem z wyjątkami wskazanymi w ustawie wszystkie jego zobowiązania powstałe przed dniem ogłoszenia jego upadłości podlegają umorzeniu. Inaczej kształtuje się sytuacja upadłego, któremu Sąd upadłościowy postanawia warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty. Wiąże się to z pewnymi ograniczeniami dla upadłego w okresie pięciu lat od daty prawomocności takiego postanowienia.
Od czego zależy sposób umorzenia zobowiązań?
Kiedy sytuacja majątkowa i życiowa upadłego wskazuje, że nie będzie on w stanie wykonać żadnego planu spłaty Sąd upadłościowy dokonuje oceny, czy stan ten ma charakter trwały, czy tylko tymczasowy. W przypadku, gdy sytuacja upadłego nie rokuje poprawy, Sąd upadłościowy umarza zobowiązania powstałe przed dniem upadłości a niewykonane w toku postępowania upadłościowego w sposób bezwarunkowy. Przykładem sytuacji nierokującej poprawy może być trwała niezdolność do pracy upadłego. Taki sposób zakończenia postępowania jest równoznaczny z tym że upadły od dnia prawomocności takiego postanowienia nie ma żadnych długów oprócz tych, które z mocy prawa nie podlegają umorzeniu. Inaczej ma się sprawa w stosunku do upadłego, którego sytuacja wskazująca na niemożność wykonania jakiegokolwiek planu spłaty nie ma charakteru stałego, tylko tymczasowy. W takiej sytuacji Sąd upadłościowy umarza zobowiązania w sposób warunkowy. Oznacza to, że zobowiązania upadłego powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości, a niewykonane w trakcie postępowania upadłościowego zostają umorzone pod warunkiem, że w terminie pięciu lat od dnia, w którym postanowienie o warunkowym umorzeniu stało się prawomocne żaden z uprawnionych podmiotów nie złożył wniosku o ustalenie planu spłaty. Podmiotem uprawnionym do złożenia takiego wniosku jest każdy z wierzycieli bądź upadły. Złożenie wniosku przez podmiot uprawniony powoduje, że Sąd upadłościowy bada, czy ustały okoliczności świadczące o niezdolności upadłego do dokonywania jakiegokolwiek planu spłaty wierzycieli. Jeżeli Sąd upadłościowy stwierdzi, że okoliczności te ustały, to uchyla postanowienie w przedmiocie warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego i ustala plan spłaty wierzycieli.
Obowiązki upadłego w trakcie pięcioletniego okresu warunkowego umorzenia zobowiązań.
Warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli rodzi daleko idące konsekwencje względem swobody majątkowej upadłego. W okresie pięciu lat od daty, w którym postanowienie o warunkowym umorzeniu długów stało się prawomocne upadły nie ma możliwości dokonywać czynności prawnych, które dotyczą jego majątku, a które to mogłyby wpłynąć negatywnie na jego sytuacje majątkową. W szczególnie uzasadnionych sytuacjach jednak Sąd upadłościowy na wniosek upadłego może zatwierdzić dokonanie takiej czynności. Upadły we wspomnianym, pięcioletnim okresie jest zobowiązany do corocznego składania do końca kwietnia sprawozdań, w których wykaże swoją sytuację majątkową, a także zawodową w poprzednim roku. Sprawozdanie to musi zawierać przede wszystkim informację o osiągniętych przychodach, nabytych składnikach majątku o wartości przekraczającej przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku za ostatni kwartał okresu sprawozdawczego. Ponadto do wspomnianego sprawozdania załącza się kopię rocznego zeznania podatkowego. Sprawozdanie to musi zawierać także informację o możliwościach zarobkowych upadłego oraz wydatków potrzebnych na utrzymanie swoje i osób pozostających na jego utrzymaniu. Uchybienie obowiązkom w pięcioletnim okresie może prowadzić do zakończenia postępowania upadłościowego bez umorzenia zobowiązań upadłego.
Definitywne umorzenie zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości.
Jeżeli żaden z uprawnionych podmiotów nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty w okresie pięciu lat od daty prawomocności postanowienia, w którym nastąpiło warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, to zobowiązania te po upływie tego okresu ulegają z mocy samego prawa umorzeniu. Na wniosek upadłego bądź wierzyciela sąd wyda postanowienie, w którym stwierdzi umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli wskazując datę umorzenia zobowiązań niewykonanych w toku postępowania upadłościowego.
Warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty prowadzi do pewnego rodzaju niepewności co do przyszłej sytuacji prawnej upadłego. Ogromny wpływ na decyzję Sądu upadłościowego ma sposób prowadzenia postępowania upadłościowego oraz okoliczności, które ujawnią się w trakcie tego postępowania, dlatego tak istotne jest podejmowanie w toku postępowania odpowiednich czynności, których podjęcie znacząco może zwiększyć szansę na bezwarunkowe umorzenie zobowiązań upadłego.