Skutki ogłoszenia upadłości jednego z małżonków wywołują konsekwencje nie tylko co do osoby upadłego, ale także względem drugiego z małżonków, w szczególności w sferze majątku, a także ustroju majątkowego. Z czym zatem powinien liczyć się małżonek osoby, która planuje ogłosić swoją upadłość?
Skutki ogłoszenia upadłości jednego z małżonków a małżeński ustrój majątkowy
Jeżeli małżonkowie pozostawali we wspólności majątkowej, to z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków z mocy samego prawa powstaje pomiędzy nimi rozdzielność majątkowa. Oznacza to, że z dniem ogłoszenia upadłości powstają dwa niezależne od siebie majątki osobiste małżonków. Jednocześnie należy odnieść się do dwóch sytuacji, w której przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jednego z małżonków dochodzi do zmiany małżeńskiego ustroju wspólności majątkowej na rozdzielność majątkową. Taka rozdzielność nie zawsze będzie bowiem skuteczna względem masy upadłościowej. Prawo upadłościowe przewiduje bezskuteczność rozdzielności majątkowej względem masy upadłości, w zależności od tego na jak długo przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jednego z małżonków doszło do ukonstytuowania rozdzielności majątkowej. Z pierwszą z sytuacji mamy do czynienia, gdy rozdzielność majątkowa ustanowiona została na podstawie orzeczenia sądu lub powstająca z mocy samego prawa w przypadku rozwodu, separacji bądź ubezwłasnowolnienia. Taka rozdzielność będzie skuteczna względem masy upadłości, jeżeli orzeczenie sądowe, które ustanowiło wspomniany ustrój majątkowy stało się prawomocne na rok przed dniem złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości jednego z małżonków. Orzeczenie ustanawiające rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami jest skuteczne także względem masy upadłości nawet wtedy, gdy od daty prawomocności orzeczenia ustanawiającego rozdzielność majątkową a dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie upłynął wspomniany rok, jednak pod warunkiem, że pozew o ustanowienie takiej rozdzielności został złożony na co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Druga sytuacja dotyczy rozdzielności majątkowej ustanowionej w drodze umowy. Umowa taka będzie bezskuteczna względem masy upadłości, gdy do jej zawarcia doszło na krócej niż dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Prowadzi to do wniosku, że umowa, w której doszło do ustanowienia rozdzielności majątkowej, bądź inna umowa ograniczająca wspólność majątkową małżonków, która została zawarta na krócej niż dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, nie będzie w ogóle brana pod uwagę, a do masy upadłości wejdzie majątek wspólny tak, jak gdyby małżonkowie takiej umowy nigdy nie zawarli. Skutki ogłoszenia upadłości jednego z małżonków mają konsekwencje także względem majątku wspólnego małżonków.
Co w takiej sytuacji może zrobić małżonek upadłego?
Skutki ogłoszenia upadłości jednego z małżonków wywierają istotny wpływ na sytuację drugiego z nich. Zasadą jest, że z chwilą ogłoszenia upadłości jednego małżonka cały majątek wspólny wchodzi w skład masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. W praktyce oznacza to, że wszystkie składniki majątku wspólnego, które objęte były wspólnością majątkową wchodzą w skład masy upadłości. Małżonek nie traci jednak swojego udziału w majątku wspólnym. Może on bowiem wejść do postępowania jako jeden z wierzycieli, zgłaszając swoją wierzytelność sędziemu-komisarzowi. Udział w majątku wspólnym zgłaszany sędziemu-komisarzowi stanowi ekwiwalent pieniężny udziału tego z małżonków, który upadłości nie ogłosił, w majątku wspólnym. Należy jednak zwrócić szczególną uwagę, na to, że do masy upadłościowej nie wchodzą przedmioty należące do majątku osobistego małżonka, który nie złożył wniosku o ogłoszenie swojej upadłości. Do masy upadłości nie wejdą także przedmioty, co prawda należące do majątku wspólnego małżonków, ale stanowiące narzędzia wykorzystywane wyłącznie przez małżonka upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej. Nie dotyczy to jednak przedmiotów, które zostały nabyte w terminie krótszym niż dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Skutki ogłoszenia upadłości jednego z małżonków, w przypadku wspólności majątkowej, mogą być dalece dotkliwe dla drugiego, który zadłużenia nie posiada. Na ustalenie masy upadłości ma wpływ nie tylko sam fakt posiadania prawa własności, ale także okoliczności, w jakich doszło do nabycia tego prawa. Nie zawsze bowiem nabycie prawa własności w trakcie trwania małżeństwa powoduje wejście danego składnika majątkowego do majątku wspólnego małżonków. Powoduje to, że przed podjęciem decyzji w przedmiocie ogłoszenia upadłości tylko jednego z małżonków należy dokonać szczegółowej analizy składników majątku, które wejdą w skład masy upadłości, a także możliwości ewentualnego uzyskania środków stanowiących pieniężny ekwiwalent udziału w majątku wspólnym małżonka upadłego. W przypadku wątpliwości, czy dany składnik majątku wchodzi w skład masy upadłościowej bądź ustalenia, czy jako małżonek upadłego uprawnienia do żądania wyłączenia danego składnika majątkowego z masy upadłości zapraszamy do kontaktu.